Ocena innych z psychologicznego punktu widzenia


Bogdana Wojciszke zwrócił uwagę na klasy kategorii interpretacyjnych, jakimi posługują się ludzie w rozumowaniu własnego i cudzego postępowania. Z punktu widzenia psychologii takich klas kategorii jest dwie, a mianowicie kategoria moralności i sprawności . Jak wykazują badania, są to dwa najważniejsze wymiary jakimi posługują się ludzie przy ocenie społecznej . Dzieje się tak dlatego, iż człowiek, jako istota społeczna, dążąc do realizacji własnych celów, potrzebuje pomocy innych członków społeczeństwa i to właśnie kategorie moralności i sprawności wydają się najbardziej przydatne na drodze do ich osiągnięcia. Jednak wartość, jaką mają dla osoby spostrzegającej nie jest równa. Sprawność ma dużo większe znaczenie przy realizacji celów indywidualnych, moralność nabiera ważności przy działaniach nastawianych na cele pozaosobiste. Bogdan Wojciszke (1991) pisze: „cechy sprawnościowe mają ważniejsze znaczenie adaptacyjne dla ich posiadacza niż dla jego otoczenia społecznego, podczas gdy cechy moralne mają ważniejsze znaczenie adaptacyjne dla innych osób niż dla samego ich posiadacza”. Inni badacze również są co do tego zgodni (Ybarra, Chan, Park, 2001). W badaniach dotyczących wpływu wieku na postrzeganie kategorii moralności i sprawności autorzy zauważają, że niezależnie od wieku ludzie są bardziej wyczuleni na cudzą moralności niż sprawność. Jak podkreślają badacze, tendencja ta tyczy się zwłaszcza dostrzegania działań niemoralnych i nie zmienia się na przestrzeni życia.